Όποιος φύγει απο την παραλιακή οδό της Πάτρας προς τον Πύργο ή έρθει απο τον Πύργο στην Πάτρα, θα παρατηρήσει στην παραλιακή ζώνη πολλά εγκατελειμένα εργοστάσια, εργοστάσια που τα χρόνια που δούλευαν έβγαζαν εξαιρετικά προιόντα και βοήθησαν σημαντικά στην ανάπτυξη και την ευημερία όλης της περιοχής. Ενα απο τα μεγαλύτερα και σημαντικότερα εργοστάσια είναι αυτό της Πειραικής Πατραικής.
Αν διαβάσετε την www.wikipedia.com θα δείτε οτι η ιστορία του εργοστασίου ξεκινάει απο πολύ παλιά. Συγκεκριμένα γράφει:
Στην Πάτρα το 1919 ιδρύεται η ομόρρυθμη «Πατραϊκή Εμποροβιομηχανική Εταιρεία» από τους Χριστόφορο Κατσάμπα (1893-1984) και τον Στράτο Σταμούλη (1891-1963) για την παρασκευή καλτσών και την βαφή και πώληση νημάτων με πρώτη ύλη αρχικά από το εξωτερικό.
Το 1924 η Πατραϊκή μετεξελίχτηκε σε Ανώνυμη Εταιρεία και ήταν η πρώτη Ανώνυμη Εταιρία που ιδρύθηκε στην Πάτρα, επίσης εγκαταστάθηκε και η πρώτη ντιζελοκίνητη μηχανή 50 ίππων, Γερμανικής κατασκευής, για τα στριπτικά και βαφικά μηχανήματα αντικαθιστώντας την ατμοκίνητη περιορισμένων δυνατοτήτων.
Το 1926 ξεκίνησε η λειτουργία του κλωστηρίου με την περαιτέρω αγορά μηχανημάτων από την Γερμανία και με εξειδικευμένο προσωπικό από τις κλωστοϋφαντουργίες του Πειραιά αλλά και το 1928 η επιχείρηση εξοπλίστηκε με περαιτέρω μηχανήματα από την Γερμανία.
Λόγω των μεγάλων «ανοιγμάτων» για τον εξοπλισμό της επιχείρησης, η διετία 1929-1931 ήταν κρίσιμη για την βιωσιμότητα της καθώς τα υπέρογκα χρέη της «Πειραϊκής» (θυγατρική) ανάγκασαν τους επιχειρηματίες να την συγχωνεύσουν με την «Πατραϊκή» το 1933 για την λήψη νέων δανείων από την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος που ήταν ο αποκλειστικός και πρωταρχικός της δανειολήπτης.
Εμπόλεμη Περίοδος
Κατά την διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου η «Πειραϊκή-Πατραϊκή» εφοδίαζε κουβέρτες και υφάσματα τον Ελληνικό Στρατό, ενώ διένειμε τα κέρδη της στην Ελληνική κυβέρνηση του δωσίλογου Γεωργίου Τσολάκογλου. Μετά το τέλος του πολέμου η επιχείρηση είχε πληγεί ενώ οι πρώτες ύλες είχαν σχεδόν εξαντληθεί, προσπαθώντας να ανασυγκροτηθεί εν όψει εξαγωγών. Ένα χρόνο μετά τον εμφύλιο πόλεμο (1946-1949), το 1950, η «Πειραϊκή-Πατραϊκή» κατασκεύασε στο Μεγάλο Πεύκο μεγάλη σύγχρονη εργοστασιακή μονάδα και ήταν το πρώτο εργοστάσιο που κτίστηκε στην Ελλάδα μεταπολεμικά.
Δεκαετία ’60
Την δεκαετία του 1960 διέθετε πέντε σύγχρονες εργοστασιακές μονάδες και απασχολούσε περισσότερους από 4.000 υπάλληλους. Το 1962 ήταν από τις πρώτες επιχειρήσεις στην Ελλάδα, που αυτοματοποίησε το πληροφοριακό της σύστημα, με το μοντέλο “1402″ της ΙΒΜ. Το σλόγκαν της επιχείρησης ήταν «Τα πανιά αυτού του καραβιού, η τέντα αυτού του ρετιρέ, αυτό το στρώμα, αυτό το κάλυμμα, αυτές οι κουρτίνες, αυτά τα σεντόνια και μαξιλαροθήκες, αυτή η τέντα του φορτηγού…και άλλα πολλά, ων ουκ έστιν αριθμός, κατασκευάζονται από ύφασμα Πειραϊκής-Πατραϊκής» αλλά και η διαφήμιση της Πειραϊκής-Πατραϊκής στα κυνηγετικά έντυπα έγραφε «Εκτός από το όπλο και τα φυσίγγια όλα όσα φέρει ο κυνηγός είναι προϊόντα της Πειραϊκής-Πατραϊκής». Στις διαφημίσεις της, επίσης, είχε κυριαρχήσει το σλόγκαν “Πειραϊκή-Πατραϊκή: Ντύνει, στολίζει, νοικοκυρεύει”.
Δεκαετία του 1980 και η πτώση
Μέχρι και την δεκαετία του 1980 η «Πειραϊκή-Πατραϊκή» λειτουργούσε με εννέα εργοστάσια σε Ελλάδα και ένα στο Σουδάν ενώ απασχολούσε περισσότερους από 9.000 υπαλλήλους. Ωστόσο, το 1984 η επιχείρηση λόγω υπερχρέωσης υπήχθη στο ΟΑΕ (Οργανισμός Ανασυγκρότησης Επιχειρήσεων) υπό το καθεστώς του νόμου 1386/83 με χρέη 50 δισ. δρχ. και κρατικοποιήθηκε επί κυβερνήσεως του Ανδρέα Παπανδρέου. Οι κακοί χειρισμοί καθώς και η συρρίκνωση οδήγησαν την επιχείρηση το 1996 να διακόψει οριστικά την λειτουργία της, με χρέη 240 δισεκατομμυρίων δραχμών.Αυτή είναι εν συντομία η ιστορία της Πειραικής Πατραικής, μια εταιρίας και ενος εργοστασίου που έκανε γνώστη την Ελλάδα στο εξωτερικό για τα εξαιρετικά προιόντα της.
Η έκταση που καταλαμβάνει το εργοστάσιο είναι τεράστιος! Πάρα πολλά θηριώδη κτίρια, τεράστιοι κενοί χωροι και πολλά γραφεία μαρτυρούν οτι την εποχή της παντοδυναμίας της επικρατούσε οργασμός εργασίας και παραγωγής! Σήμερα οι χώροι είναι εγκατελειμένοι, τα μηχανήματα όλα έχουν απομακρυνθεί και ή εχουν πουληθεί ή έχουν γίνει παλιοσίδερα. Στο χώρο τώρα ζούν δεκάδες μετανάστες όπου στους τεράστιους αυτούς χώρους, κάθε φυλή έχει και το δικό της μέρος που ζεί. Η πρόσβαση στον χώρο απαγορεύεται και εμείς μπήκαμε με ειδική άδεια για να μπορέσουμε να καταγράψουμε με τον δικό μας, φωτογραφικό τρόπο, ενα ακόμα σημείο της σύγχρονης Ελληνικής Βιομηχανικής ιστορίας.
Και πράγματι η εισόδος στο χώρο είναι μοναδική…γιατί δεν ξέρεις που να πάς! Να πάς δεξιά…δεν ξέρεις που παει..να πάς αριστέρα…α, καλύτερα μου φαίνεται απο εδώ. Άλλωστε στο βάθος φαίνεται ο εντυπωσιακός πύργος της βιομηχανίας με το σήμα της εταιρίας, μια γάτα και απο επάνω ενας αετός. Αν κάποιος ξέρει το συμβολισμό αυτών ας μου το πει να το σημειώσω.
Στα πρωτα κτίρια που διαβαίνεις βλέπει παντού την εγκατάλειψη, την βρωμιά, την ερήμωση και πραγματικά σε πιάνει ενα σφίγξιμο στην καρδιά. Σταματάς και προσπαθείς να αφουγκραστείς το χώρο…προσπαθείς να φανταστείς τον πανικό που γινόταν την ώρα της κάθε βάρδιας.Με τρώει η περιέργεια να ανέβω στον πρώτο όροφο του κτιρίου αλλά το αναβάλω. Θέλω να γυρίσω πρώτα όλο το χώρο αν αυτό είναι δυνατό, να αντιληφθω το μέγεθος του, να δώ όλα τα κτίρια γιατί δεν ξέρω αν θα με φτάσει ο χρόνος. Και ναι μεν είναι ακόμα πρωί όμως ο φύλακας μας ενημέρωσε οτι σιγα σιγά θα αρχίσουν να ξυπνούν οι “κάτοικοι” και θα γεμίσει ο χώρος με αυτούς οπότε και θα τους έχω μέσα στα καρέ μου και είναι κάτι που δεν το θέλω για την ώρα.
Κατευθυνόμαστε προς το μεγάλο πύργο της Πειραικής Πατραικής και βγαίνουμε σε ενα μεγάλο ξέφωτο με μια μικρή πλατεία στην μέση. Απο τα κτίρια γύρω γύρω αρχίζουν οι πρώτοι μετανάστες να ξυπνούν και να μας κοιτούν με περιέργεια. Και με απορία. Δεν δίνουμε σημασία, στρίβουμε δεξιά και μπαίνουμε στα πρώτα κτίρια για να φωτογραφίσουμε το εσωτερικό τους. Και εδω οι φωτογραφίες είναι αποκαλυπτικές.
Περιδιαβαίνοντας απο εδω και απο εκεί ανακαλύπτεις συνέχεια καινούργια πράγματα, καινούργια μέρη να φωτογραφήσεις. Ίσως να σας φανεί παράξενο αλλά τέτοια μέρη, εγκατελειμένα αλλά με τόση ιστορία, μαγνητίζουν και εξιτάρουν το κάθε φωτογράφο. Αναζητάς ανάμεσα σε ερείπια, σε συντρίμια, σε έρημα γραφεία εκείνο τα σημεία, εκείνο το χαρτί ή το έγγραφο ή την πινακίδα που θα σου θυμίζει οτι εδω, πριν πολλά πολλά χρόνια ανάσαιναν, εργάζονταν και μοχθούσαν δεκάδες συμπολίτες μας.
Εχει περάσει σχεδόν μισή ώρα ( μα πως περνάει ετσι γρήγορα ο χρόνος οταν ασχολήσε με κάτι που σου αρέσει πολύ) και έχουμε αρχίσει να ξεψαρώνουμε και να κινούμαστε πιο άνετα στον χώρο. Πίσω απο κάθε μεγάλη αίθουσα, βρίσκετα μία ακόμα μεγαλύτερη. Περνάς μέσα απο ενα μεγάλο γραφείο και αμέσως μετά ανακαλύπτεις ενα ακόμα μεγαλύτερο. Μα πως έβρισκαν τον δρόμο τους όλοι αυτοί οι άνθρωποι μέσα σε αυτά τα τεράστια εργοστάσια; Φαντάζομαι οι νεοπροσλαμβανόμενοι πόσες μέρες θα έκαναν για να μάθουν τον χώρο. Εδω εμας μας αλλάζουν απο ενα γραφείο και μας πάνε σε ενα άλλο και θέλουμε ενα μήνα για να εγκλιματιστούμε!
Συνεχίζω να προχωρώ μέσα στις τεράστιες αίθουσες και τα βήματα μου με οδηγούν σε μια μεριά, στο κέντρο μιας τεράστιας αίθουσας , όπου φαίνεται οτι εκεί υπήρχαν γραφεία. Ανεβαίνω με πολύ προσοχή τη σιδερένια σκάλα, προσέχοντας που πατάω μια και εδω μέσα δεν φτάνει το φως το ήλιου και δεν βλέπεις που πατάς. Η σκάλα με ανεβάζει σε ενα όροφο με πανοραμική θέα όλη την αίθουσα! Πράγματι, απο εδω ο διευθυντής είχε πλήρη εικόνα το τι γίνεται σε όλο το χώρο. Τα δεκάδες πετάμενα χαρτιά, τιμολόγια, αποδείξεις και λοιπά μου δίνουν να καταλάβω οτι μάλλον είμαι σε κάποιο σημαντικό γραφείο, ίσως στο λογιστήριο.
Επιστρέφω πίσω και συνεχίζω την περιήγηση μου. Τώρα πια είμαι μόνος, τους υπόλοιπους δεν τους βλέπω, εχουν χαθεί. Είμαι σίγουρος ότι ολοι εχουν ενθουσιαστεί και ο καθένας προσπαθεί να ανακαλύψει και να φωτογραφίζει κάτι διαφορετικό. Κάπου μακριά ακούω διαλόγους αλλά σε μια γλώσσα που δεν καταλαβαίνω. Προσπαθώ να φύγω απο αυτό το σκοτεινό μέρος αλλά το μάτι μου στα αριστερά αντιλαμβάνεται φως και στρέφω προς τα εκεί το βλέμμα μου.
Βλέπω μια σκάλα, μια τσιμεντένια σκάλα. Κάτι μου λέει να παώ προς τα εκεί…ακολουθώ το ένστικτό μου.Προχωράω με πολύ προσοχή, το μέρος είναι γεμάτο συντρίμια και σκουπίδια. Και μυρίζει άσχημα. Μπαίνω μέσα με πολύ προσοχή γιατί δεν ξέρω τι θα συναντήσω. Κοιτάω δεξιά και μένω άφωνος. Τεράστιες ντουλάπες γεμάτες ηλεκτρονικές πλακέτες σύγχρονης κατασκευής. Οχι παλιές, σύγχρονες. Μου κάνει εντύπωση. Το εργοστάσιο έχει κλείσει εδω και πολλά χρόνια, είχαν τόσο σύγχρονη τεχνολογία; Μπράβο τους. Θέλω να προχωρήσω προς τα δεξιά, βλέπω και άλλα μηχανήματα, και άλλες πλακέτες. Θέλω να τα φωτογραφήσω, να τα καταγράψω, αλλά δεν μπορώ. Παντού σίδερα και συντρίμια και λιγοστό φως, κρίμα
Το έχω δει απο ώρα και τώρα ήρθε η σειρά του...το εντυπωσιακό κτίριο με τις καμινάδες και τις μεγάλες μεταλλικές επιφάνειες. Κάθομαι και το κοιτάω εκστασιασμένος....μοιάζει σαν ενας τεράστιος γίγαντας και εγω, ενας μικρός νάνος μπροστά του. Οι πόρτες για το εσωτερικό του είναι ανοιχτές και ...ωχ, οχι, ενας τεράστιο εγκατελοιμένο μηχάνημα και χιλιάδες διακόπτες και πίνακες. Μην με παρεξηγήσετε αλλά όταν βλέπω τέτοια τρελαίνομαι, βγάζω δεκάδες φωτογραφίες, είμαι ικανός να κάτσω όλη μέρα και να βγάζω φωτογραφίες τους διακόπτες και τους ηλεκτρολογικούς πίνακες. Ναι...το ξέρω...η επιστήμη εχει σηκώσει τα χέρια ψηλά, δεν υπάρχει λύση σε αυτή τη μανία μου!
Νομίζω οτι κάπου εδω τελειώνει και η βόλτα μας στην Πειραική Πατραική, μια βολτά που με αφήνει με ανάμικτα συναισθήματα για μια ιστορία που σβήνει, για ενα μέρος πραγματικά βιομηχανικό και φωτογραφικό θησαυρό. Άραγε γιατι δεν ασχολούνται οι ῾άρχοντες῾ του τόπου με αυτή την κληρονομιά; Γιατί δεν την εκμεταλεύονται ώστε να τα φτιάξουν και να τα φυλάξουν, και να είναι επισκέψιμα απο τον κόσμο; Θα μπορούσε ακόμα και πάρκο να γίνει και χώροι να φτιαχτούν όπου θα φυλάσονται τα διαφορα πράγματα που είναι διασκορπισμένα στο χώρο; Γιατί δεν φτάχνουν ενα σύγχρονο μουσείο Βιομηχανικής Ιστορίας, ε;
Σας ευχαριστώ πολύ για την παρέα που μου κάνατε σε αυτή τη βόλτα!
ΠΑΡΑΛΕΙΠΟΜΕΝΑ
Η βόλτα αυτή πραγματοποιήθηκε το Μάιο του 2012 με μερικά απο τα μέλη της Φωτογραφικής Λέσχης Πάτρας κατόπιν ειδικής άδειας που ζητήσαμε και πήραμε. Να σας ενημερώσω οτι εκέινο τον καιρό στα κτίρια κατοικούσαν δεκάδες μετανάστες απο διάφορες χώρες του κόσμου αλλα κυρίως απο Ασία. Προσπαθήσαμε να είμαστε διακριτικοί και να μην ενοχλήσουμε κανένα απο αυτούς. Σας παραθέτω και μερικές φωτό απο τα μέλη της Λέσχης που ήταν μαζί μου εκείνη τη μέρα.
